HAARLEM - mei 2019 - In de tentoonstelling Virtuoos! Israels tot Armando, die vanaf 29 juni te zien is in het Frans Hals Museum, draait het om meesterlijk, trefzeker en levendig schilderen. Virtuoos dus. Hollandse kunstenaars zijn er vanouds magistraal in, met huismeester Frans Hals als lichtend voorbeeld. In de tentoonstelling vormt het impressionisme het startpunt, met grootmeesters als Isaac Israels en Thérèse Schwartze. Maar ook expressionisten als Karel Appel en Alphons Freijmuth schilderden vaak virtuoos. Kolossale abstracte doeken vol dynamiek, van Ger Lataster, Armando en anderen, vormen het sluitstuk van deze pure kijktentoonstelling met honderd jaar Nederlandse kunst.

Hoe manifesteerde zich de virtuoze manier van schilderen in de moderne tijd? Welke kunstenaars slaagden er in om langs deze weg verdere vernieuwing dan wel verdieping te vinden? Leeft virtuositeit nog in de hedendaagse schilderkunst? Deze vragen vormen het uitgangspunt voor de omvangrijke tentoonstelling Virtuoos! Israels tot Armando in het Frans Hals Museum, locatie Hal, die loopt van 29 juni tot en met 3 november. De focus ligt daarbij op Nederlandse schilders voor wie de afgelopen honderd jaar de vrije, uitdrukkingsvolle en rake toets wezenlijk was.

WAT IS VIRTUOOS?
Veilinghuis Christie's verkocht in 2018 voor het eerst een kunstwerk dat is gemaakt met behulp van kunstmatige intelligentie (AI). Was dat werk virtuoos? Zou een creatief kind of een schilderende aap dit kunnen evenaren? De tentoonstelling besteedt aandacht aan de vraag wat nu precies virtuositeit is en hoe die te herkennen is? Wat is de verhouding tussen oefening en talent? Wat kan met rake penseelstreken worden uitgedrukt, en hoe persoonlijk zijn die streken? Zijn virtuoze schilderijen goed te kopiëren, en hoe zit het met vervalsingen? En wat leren we van experimenten met schilderende apen en kleine kinderen over de oorsprong van het schilderen en over creativiteit?Met films van kunstenaars als Karel Appel aan het werk en uiteenlopend ander documentatiemateriaal wordt ingegaan op diverse achtergronden van virtuoos schilderen. Bij de tentoonstelling verschijnt een ruim geïllustreerde bookazine, vormgegeven door Studio Room, met teksten van Antoon Erftemeijer en Lars Been, samenstellers van de tentoonstelling. In een op zaal te beluisteren podcast leggen kunstenaars en de tentoonstellingssamenstellers uit wat het betekent om virtuoos te schilderen.

EEN EEUW VIRTUOOS SCHILDEREN
Levendig en dynamisch schilderen kende in de 20ste eeuw ongekende hoogtepunten, zeker ook binnen de Nederlandse context. Uitzonderlijk virtuoos zijn de rake impressies van mensfiguren en stadstaferelen door Isaac Israels, een schilder die wat later geestverwanten kreeg in Kees Verwey en Hans Bayens. Niet minder gedurfd zijn de met bravoure geschilderde portretten van Thérèse Schwartze. De vrije werkwijze van kinderen was inspiratiebron voor Cobra-kunstenaars als Karel Appel en Kees van Bohemen, die gelijkgestemden hadden in Jef Diederen en Pieter Defesche. De expressieve schilderwijze kreeg hernieuwde aandacht bij de ‘Nieuwe figuratie’ in de jaren ‘60-‘70 van Alphons Freymuth en anderen. Het sterk geabstraheerde dan wel compleet abstracte werk van Ger Lataster, Kees Buurman, Jan Cremer en Armando laat andere dimensies van virtuositeit zien, deels geïnspireerd door oosterse kalligrafie en zen-kunst. Opmerkelijke virtuozen uit de laatste decennia van de 20ste eeuw zijn verder Adine Engelman, Harrie Peters, Frank van Hemert en Lei Molin. Dat meesterlijk schilderen ook nu nog leeft, blijkt onder meer uit werk van Peggy Franck en Evi Vingerling.

PARTNERS
De tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door Stichting Gifted Art, Mondriaanfonds, Vereniging Vrienden van het Frans Hals Museum, BankGiro Loterij en Gemeente Haarlem.

HAARLEMSE HELDEN IN HOF
In locatie Hof van het Frans Hals Museum is gelijktijdig de collectiepresentatie Haarlemse Helden. Andere Meesters te zien. Het Frans Hals Museum is méér dan Frans Hals alleen. De collectie omvat werken van een groot aantal ‘andere meesters’ uit de 16e en 17e eeuw. In de vernieuwde collectiepresentatie brengt het museum juist déze ‘helden’ uit de eigen verzameling voor het voetlicht: Hendrick Goltzius, Karel van Mander, Jan Porcellis, Salomon van Ruysdael, Nicolaes Berchem en nog vele anderen. In Haarlemse Helden. Andere Meesters wordt het werk van de oude meesters op een eigentijdse manier gepresenteerd. Aan de hand van actuele thema’s zoals gender, geloof en afkomst wordt onderzocht hoe het komt dat een kunstenaar soms ‘in’ of ‘uit’ is.