HAARLEM - Haarlem is een stad met een rijke geschiedenis waarin belangrijke gebeurtenissen en personen een grote rol spelen. Maar ook sommige gewone inwoners uit het verleden zijn uiteindelijk beroemde Haarlemmers geworden. Een voorbeeld daarvan is Malle Babbe. Na bijna 400 jaar zijn van haar meerdere schilderijen gemaakt, is er een lied over haar geschreven en is er een biertje naar haar vernoemd. Er staat zelfs een bronzen beeldje van deze bijzondere Haarlemse vrouw in de Barteljorisstraat.


Over Malle Babbe gingen lange tijd veel verschillende verhalen rond. Het is lastig om nu nog precies te weten te komen wat daarvan waar is en wat niet. Een historicus van het Dolhuys deed onderzoek in het gemeentearchief van Haarlem en het Noord-Hollands archief en ontdekte dat Malle Babbe echt heeft bestaan. Haar naam was Barbara Claes en ze leefde in de 17e eeuw in onze stad. Waarschijnlijk had ze een erfelijke schildklierafwijking, waardoor ze leed aan dwerggroei en een verstandelijke beperking had. In die tijd werd je dan al snel als gek gezien. Dat blijkt ook uit de bijnaam die ze kreeg. Malle Babbe is een verbastering van Malle Barber oftewel gekke Barbara. In 1646 werd ze opgenomen in het Dolhuys (toen het arbeidshuis) waar ze in 1663 overleed. Het is onbekend hoe oud ze is geworden.

Schilderijen
De bekende schilder Frans Hals heeft in de periode tussen 1633 en 1635 een portret van Malle Babbe gemaakt. Hierop is ze lachend te zien met bier in haar hand en een uil op haar schouder. De uil is waarschijnlijk later aan het schilderij toegevoegd en slaat mogelijk op het oud-Nederlandse gezegde ‘Zoo beschonken als een uil’. Vroeger stond de uil symbool voor domheid en werden uilen ook in verband gebracht met heksen. Een andere bijnaam voor Malle Babbe is dan ook de ‘Heks van Haarlem’.

Waarom Frans Hals Malle Babbe heeft geschilderd weten we niet. De zoon van Frans Hals, Pieter, is ook opgenomen geweest in het Dolhuys. Maar niemand weet of Frans Hals haar daar heeft ontmoet. Hij zou zijn zoon maar weinig bezocht hebben en het schilderij is volgens experts 10 jaar voordat Malle Babbe werd opgenomen gemaakt. Een ander verhaal wat rondgaat is dat Malle Babbe werkte in een kroeg vlakbij het huis van Frans Hals. Het zou dus goed kunnen dat hij regelmatig iets is gaan drinken bij Malle Babbe en haar al kende voordat ze naar het Dolhuys werd gestuurd.

Het schilderij van Frans Hals werd in de 18e eeuw verkocht voor 9,50 gulden en later in 1867 nog een keer voor 1.660 gulden. Na de dood van de laatste eigenaar ging het schilderij naar een museum in Berlijn. In het Dolhuys is een kopie van het schilderij te zien.

In New York hangt ook een schilderij van Malle Babbe, dat bijna hetzelfde is als die van Frans Hals, maar dan in spiegelbeeld. Het is niet duidelijk wie de maker van dit schilderij is. Sommigen denken denkt dat het een leerling van Frans Hals was. De Franse schilder Gustave Courbet kopieerde de Malle Babbe van Frans Hals in 1869, dit schilderij hangt in Hamburg. Tussen 1930-1940 maakte ook meestervervalser Han van Meegeren een eigen versie van het schilderij. Deze is in bezit van het Rijksmuseum in Amsterdam.

Meezinger
Nog bekender dan de schilderijen is het lied over Malle Babbe. De tekst is in 1970 geschreven door de Haarlemmer Lennaert Nijgh en de muziek door Boudewijn de Groot. Het lied werd eerst gezongen door Adèle Bloemendaal, een paar jaar later nam Rob de Nijs een iets aangepaste versie op. Malle Babbe wordt in het lied omschreven als een dame van lichte zeden. Tekstschrijver Lennaert Nijgh had het schilderij ‘Zigeunermeisje’ van Frans Hals gezien met daarop een jonge blonde vrouw en dacht dat dit het portret van Malle Babbe was. Hij baseerde zijn tekst dus op het verkeerde schilderij. Ondanks dat is het lied een hit geworden die inmiddels veel mensen mee kunnen zingen. En dus gaat eeuwen later, bij nacht in de kroegen hier, nog steeds Malle Babbe’s naam in het rond bij het blond schuimend bier.

Beeldje
De meest tastbare herinnering aan Malle Babbe is te vinden in de Barteljorrisstraat. Daar staat sinds 1978 een bronzen beeldje, gemaakt door de Haarlemse kunstenaar Kees Verkade. Hij heeft haar op dezelfde manier afgebeeld als op het schilderij: lachend met bier in haar hand en een uil op haar schouder. Bij het beeldje is nu een plaatje geplaatst met daarop een QR-code. Hiermee kan nu iedereen die Malle Babbe in onze stad tegenkomt meer te weten komen over wie zij was. Het bronzen beeldje van Malle Babbe in de Barteljorisstraat.